ब्रिटेनको युनिभर्सिटी अफ हडर्सफिल्डको स्कुल अफ ह्युमन एण्ड हेल्थ साइन्सेज़का एसोसियट डीन तथा विश्व स्वास्थ्य विषयका प्राध्यापक डा पदम सिम्खडाले नेपालको जनस्वास्थ्य विषयमा विभिन्न अनुसन्धान गरेका छन्। उनीसंग हामीले कोरोना संकट, नेपाल तथा बेलायतमा यसको असर तथा यो महामारीबाट सम्भाव्य निकासका बारे कुराकानी गरेका थियौ। यो सामग्री नेपाल पत्रकार महासंघ युके शाखाले सञ्चालन गरिरहेको कोरोनासम्बन्धी जनचेतना अभियानअन्तर्गत तयार गरिएको हो।
बेलायतमा रहेका भूतपूर्व वृद्धवृद्धा कोरोना संक्रमणको उच्च जोखिममा रहेको बताइन्छ । उनीहरु उच्च जोखिममा हुनुको कारण के होला र?
यो अहिले ठूलो चासोको बिषय हो । मैले विश्वविद्यालयबाट यस बारेमा अनुसन्धान हुनुपर्छ भनेर लागि परेको छु । हामीले यसको बारेमा अनसन्धान पनि गर्दछौ । अहिलेसम्म ६० जना नेपालीको निधन भएको समाचार आएको छ । ती मध्ये ११ जना महिला र अरु पुरुष । पुरुषमध्ये धेरै भूतपुर्व सैनिक भनेर आएको छ ।
जस्तो ५० जना पुरुषको निधन हुदा त्यो नम्बर ठुलो हो कि अरु जनसंख्याका आधारमा हेर्दा समानूपातिक नम्बर हो त्यो हेर्न जरुरी छ । तुलना नगरी धेरै भन्न सकिदैन । बेलायतमा गैरसैनिक बुढाबुढीको तुलनामा भुतपूर्व गोर्खा परिवारमा बुढाबुढी धेरै भएर निधन बढी भएको देखिएको हुन सक्छ । तरपनि शंका गर्ने ठाउँ भने छ । गैरसैनिक बुढाबुढीको सख्या भएपनि कम देखिन्छ । अहिले हामीले अनुसन्धान गरेर निकालेको निष्कर्षका केही कारण छन । जसमा पुरानो अध्ययनले के देखाउँछ भने भूपुगोर्खाहरुमा भिडभाड युक्त बसाईका कारणले छिटो संक्रमण फैलिएको देखिन्छ । जसका कारण उनीहरुको निधन बढी देखियो । यो चाहि सवै जातीय अल्पसंख्यकमा लागू हुन्छ ।
दोस्रो , भूपुसैनिक बृद्धबृद्धामा पुराना रोगहरु धेरै भएको कुराहरु आएको छ । जसमा सुगर, मुटुको रोग, किड्नी समस्या आदि । तेस्रो भूपु गोर्खाका परिवार कोही न कोही एनएचएसको अग्रपक्तिमा काम गर्नेछन । जस्तो, डाक्टर, नर्स , क्लिनर, केयरर आदि । उनीहरुको एक्सपोजर कारणले इन्फेसन भएर निधन बढी भएको भन्ने छ ।
बेलायतको ओएनएसको तथ्यांकले उच्च जोखिममा स्वास्थ्यकर्मी भन्दा पनि सुरक्षाकर्मी देखिएका छन । धेरै जसो भूपुगोर्खाहरु सुरक्षाकर्मीका रुपमा काम गर्ने भएकाले त्यहाँबाट एक्पोजर भएको हो कि भन्ने छ । त्यसले गर्दा अहिले सम्म यही कारणले भन्न गाह्रो छ । भीडभाडको बसाई, एक्पोजर यी कारणले बढी निधन भएको हुन सक्छ ।
अर्को अध्ययनले के देखाएको छ भने उहाँहरु आर्मीमा रहंदा पोस्ट ट्राउमेट्र्कि स्ट्रेस डिसअर्डर९पिटिएसडि० भएका हर्मोनल कारणले पनि कोप गर्न सक्ने मेकानिज्म दिमागमा कम हुन्छ । त्यो पनि अध्ययन गर्न जरुरी छ । त्यसपछि मात्र ठ्याक्कै भन्न सकिएला ।
एनएचएस, पव्लिक हेल्थ इग्ल्याण्ड र व्रिटिश सांसदहरुले गोर्खाका जीवन जोखिमका बारेमा केही बोलेको देखिदैन । त्यो चाहि हामीले उनीहरु समक्ष आफ्नो कुरा पुर्याउन नसकेर होकी र?
एकदमै हो । ब्रिटेनमा झण्डै ४० हजार निधन पुग्दा ४० जनाको निधनको कुरा ठुलो भएन । यदि डिसप्रोपोसन्लि चाहि यी मान्छे मरेका हुन भने हामीले कुरा बाहिर ल्याउनुपर्छ । तर, कुनै पनि लविङ गर्न तथ्यांक चाहिन्छ । अनुसन्धान गर्न पर्छ । प्रारम्भिक तथ्यांक हामी छिटो ल्याउँछौ ।
भुतपूर्व गोर्खाहरुको जीवन जोगाउन नेपाली समुदायले के गर्नु पर्ला र? यसमा थुप्रै कुरा छ । यहाँ केही साथीहरुले गोर्खाहरु विमारी भएको बेला अस्पताल जादा भाषाअनुवाद गर्न मान्छे लान पाएनन् । अंग्रेजीमा सवै कुरा भन्न सकेनन् । त्यसकारण आपतकालीन अवस्थामा पनि अंग्रेजी भाषाअनुवाद गर्ने मानिसको सहुलियत हुनु पर्छ भनेर केही साथीहरुले कुरा उठाउनु भएको थियो । त्यसले कति असर पारेको छ , त्यो हेर्न जरुरी छ । ति सवै कुरालाई हेर्न सक्यौ भने उनीहरुको अन्डरलाइंग कन्डिसन के हो , के कारणले उनीहरुमा यो समस्या आएको हो भनेर अलिकति कारण थाहा भयो भने यो कारणले बढी मृत्यू भएको छ भन्ने सकिन्छ ।
पूर्वगोर्खाका निधन अरु अल्पसंख्यक समुदायको तुलनामा बढी हो कि होइन भनेर स्थापित गर्न जरुरी छ । त्यो भएपछि हामीसंग प्रमाण हुन्छ । त्यो प्रमाणका आधारमा हामी बोल्न सक्छौ ।
यूके सरकारले कोरोना भाइरस नियन्त्रण गर्न लिएको नीतिलाई कसरी हेर्नु भएको छ र? कोरोनाले ग्लोवल हेल्थ फिल्डमा नयाँ आयाम थपेको छ । नयाँ आयाम यो अर्थमा कि जनताको स्वास्थ्य राम्रो हुनलाई त्यो देश धनी हुनुपर्छ । पर्याप्त डाक्टर, अस्पताल, हेल्थ सिस्टम राम्रो हुनु पर्छ भनिन्थ्यो। त्यो सत्य हो । कोरोनाले त्यतिले मात्र पुग्दो रहेनछ भन्ने देखाएको छ । यदी सरकारले आपतकालिन अवस्थामा लिने आपतकालिन नीति ठिक भएन भने ति सवै भएर पनि जनतालाई राम्रो स्वास्थ्य उपचार दिन सक्दो रहेनछौ । गाह्रो रहेछ भन्ने देखायो । दुई उदाहरण दिन्छु : संसारकैे धनी देश अमेरिका, जिडिपी धेरै भएको देश अमेरिका, । त्यो देश धनि भएर पनि ८० हजार भन्दा बढी मानिसको निधन भैसक्यो ।
विश्व जनसंख्याको तीन प्रतिशत बस्ने अमेरिकामा मृत्यू हुनेहरु मध्ये २५ प्रतिशत अमेरिकन रहेका छन । जति धनी भएपनि समयमै नीति नियम बनाउन नसक्दा यस्तो भएको हो । अर्को कुरा हेल्थ सिस्टम, हेल्थ वर्कर र स्कीलको कुरा गर्नु हुन्छ भने बेलायतको एनएचएस विश्वभर बेस्ट हेल्थ केयर सिस्टम मानिन्छ । बेलायत संसारको पुरानो र हाइर्ली सोफिस्टीकेटेड अस्पताल र टेक्नोलोजि भएको देश हो । बेलायतमा हाइली क्वालीफाइड डाक्टर छन । प्राय यही ट्रे्रन भएका डाक्टरले विश्वभर अध्यापन गराउंछन । हेल्थ सिस्टम, वर्कर, हस्पिटल लगायतका सवै कुरा हुंदा पनि यूरोपमा सबै भन्दा बढी मानिस बेलायतमै मरेका छन । अझैँ तथ्यांक तुलना गर्ने बेला भएको छैन । प्रारम्भिक तथ्यांकका आधारमा हेर्ने हो भने के देखाउंछ भने हेल्थ सिस्टमको चार वटा आधारभूत कुरा भएर पनि यदी हाम्रो आपतकालिन नीति राम्रो भएन भने देखि इमरजेन्सीमा मानिसलाई जोगाउदो रहेनछ भन्ने देखियो ।
बेलायतमा कोरोना विरुद्ध सरकारले लिएको नीतिमा केही कमि कमजोरी छ । सुरु देखि नै म नकारात्मक सोचाईमा थिए । यदिे १२ मार्चदेखि सरकारले लकडाउन गरी टेस्ट एण्ड ट्रेसिङ गरेको थियो भने अहिलेको मृत्यू हुने भन्दा आधाको मात्र मृत्यू हुने थियो । यो धेरै ढिला भयो । छिटो लकडाउन गरेको भए छिटो खोल्न पनि सक्थ्यो । मृत्यूदरलाई कम गर्न सक्थ्यो । एक, लकडाउनमा ढिलाई भयो । दोस्रो कुरो हर्ड इम्यूनिटी कन्सेप्ट ल्याए । हर्ड इम्यूनीटिको कारणले मानिसहर्रु एक्सपोज भएभने पछि रिकभर हुन्छ । सवैलाई एक पटक एक्सपोज हुन दिआंै भने । तर यो रोगको सिभिरिटी र रोगले मार्न सक्ने स्थिति हेर्दा हर्ड इम्यूनिटिको कन्सेप्ट गलत थियो । त्यसमा सवै मानिसले विरोध गरे । जुन रोगले लाखौ मानिसलाई असर गर्न सक्छ । जुन रोगको म्याक्सिन छैन । त्यसमा हर्ड इम्यूनिटिको कन्सेप्ट गलत हो ।
अर्को कुरा कोरोना संक्रमणमा भएको कमजोर पक्ष भनेको के हो भने मानिसलाई अरु देशको तुलनामा यो रोगको सिभियारिटिलाई तीन तहमा बाडन सक्छौ । सुरुमा माइल्ड अवस्था : सामान्य लक्षण देखिने खालको, दोस्रोमा मोडरेट अवस्था : ज्वरो भएर वेडमै सुत्नु पर्ने अवस्था, तेस्रो एकदमै सिरियस अवस्था, जहाँ बोल्न पनि गाह्रो भएर अस्पताल भर्ना गर्नुपर्ने ।
अरु देशमा के देखिन्छ भने दोस्रो अवस्थामा इन्फेक्सनबाट जोगाएर मानिसलाई समयमा अस्पताल पुर्याएर उपचार गर्दा बाच्ने रेट राम्रो छ । यहाँ चाहि त्यो गरिएन । मानिसलाई एकै पटक अन्तिम अवस्थामा पुगेपछि मात्र अस्पताल आउनु भन्ने एडभाइस भयो । अहिले अलिकति परिवर्तन गरेको छ । जसले गर्दा मानिसहरु लास्ट स्टेजमा पुगे र बांच्ने रेट कम भयो । क्लिनिकल उपचारमा मेकानिकल भेन्टिलेटर राख्यो । मेकानिकल भेन्टिलेटरमा गएको मानिस मध्ये ५० प्रतिशत मात्र बांच्छन । त्यो भन्दा अघिल्लो स्टेजको उपचारलाई प्रभावकारी हुन्छ भन्ने कुरा अहिले आइरहेको छ । अन्तिम अवस्थामा बोलायो र मेकानिकल भेन्टिलेरमा राख्यो । अक्सिजन भेन्टिलेरमा होइन । त्यसले धेरै मृत्यूदर बढायो ।
बेलायतका हेर्ने हो भने गरीव, धेरै मानिस बस्ने ठाउँ र हाई रिस्क जागिर गर्ने मानिसमा मृत्यूदर बढी छ । संरचनागत, अपर्याप्त स्वास्थ्य फ्याक्टरहरु महत्वपुर्ण छ । त्यसले गर्दो बेलायतले लिएको नीति गलत छ । सरकारको प्राथमिकता अहिले स्वास्थ्यलाई दिने कि अर्थतन्त्रलाई दिने भन्ने द्धिविधा छ । दुवैको व्यालेन्स कसरी गर्ने भन्ने महत्वपूर्ण कुरा हो । अर्थतन्त्र सकियो भने अर्को नतीजा के हुन्छ भने । तर, यो सरकारले चीनमा जनवरीमा कोरोनाको पाजेटिभ केस भएपछि मार्चसम्म तयारीको समय थियो । त्यो समयलाई सदुपयोग गर्न सकेन । लकडाउनमा ढिलाइ, विण्डो अवधिको समय सदुपयोग गर्न नसक्नु, अण्डरलाईन हेल्थ इनइक्वालिटीको समस्या थियो । त्यो समस्याले गर्दा दुभाग्यवस बेलायत धेरै मृत्यू हुने मुलुकमा पुग्यो ।
अहिले पनि कतिपय नीतिहरु पर्ख र हेरको अवस्थामा छन् । कोरोना भाइरस नयाँ भएकाले यही नै रोड म्याप हुन्छ भनेर दिन गाह्रो छ । बेस्ट डिल गरेका मुलुक जर्मन र न्यूजिल्याण्डलाई हेर्ने हो भने यो रोगलाई घटाउन सकिन्छ भन्ने देखाउँछ । अझै पनि यहाँको नीति नियममा म यही फिल्डको भएकाले नकारात्मक छु । जति गर्न सकिन्थ्यो त्यति गर्न सकिएन भन्ने मेरो ठम्याई छ ।
अब नेपालको कुरा गरौँ। कोरोनालाई नियन्त्रण गर्न नेपालले के कस्तो तयारी गर्न पर्ला र? नेपालीलाई कोरोना लाग्दैन, नेपालमा कोरोना आउदैन , नेपालीमा बढी इम्यूनिटि पावर छ, नेपालमा हुने कोरोना भाइरस अरु भन्दा फरक छ, त्यो भएर नेपालीलाई केही हुदैन भन्ने कुरा भ्रम हो । हाम्रो भौगोलिक अवस्थालाई हेर्ने हो भने यो भाइरससँग लडन सहज छ ।
जहाँ बढी स्पेस छ , उचित भ्यान्टिलेसन छ , जहाँ बढी हावा चल्छ , ति ठाउँमा भाइरसका प्रकोप कम छ । जहाँ मेट्रो छैन, जहाँ मानिस ओभर क्राउडेड भएर नाइट क्लव, पप छैनन त्यहाँ भाइरस ढिलो फैलिएको छ । हाम्रोमा यस्ता अवस्था कम छ । त्यसैले यहाँको जस्तो स्थिति हुन्छ जस्तो मलाई लाग्दैन । तर, स्थिति बिग्रियोे भने बेलायत जस्तो मुलुकले कोप गर्न सकेन भने नेपाल जस्तो देशमा यसले भयावह स्थिति ल्याउछ । तर, नेपालको कोरोना संक्रमितहरु मध्ये ९० प्रतिशत भारतबाट आउन भएको छ । त्यसमा भारतमा केस बढेपछि मानिसहरु नाकामा आएर बसेका छन । जुन तरीकाले मानिसलाई म्यानेज गर्यो । त्यो तरीकाले रोग नियन्त्रण गर्न सकिदैन भन्ने कुरा एचआईभी र ड्र्रग यूजरको समस्यामा देखिएको छ ।
हामीले के चाहि गर्नुपथर््यो भने नाकामा आएको मानिसलाई इमरजेन्सी पिसिआर टेस्ट गर्ने, पोजेटिभ भएको मानिसलाई अस्पतालमा राख्ने , नेगेटिभ भएको मानिसलाई व्यवस्थित ढंगले क्वारेन्टाइनमा राख्ने ेर लौ तिमिहरु खुला रुपमा आऔ । तिमिहरु नभाग, यो तिम्रो लागि पनि हो । यो तिम्रो परिवारको लागि हो । तिम्रो समाजको लागि हो र देशको लागि हो भनेर गरेको भए राम्रो हुन्थ्यो । अहिले मानिसलाई खोला पारी थुन्ने गर्दा मानिसहरु खोला तरेर आउने, काडेतार नाघेर आउने, रातीराती लुुकीलुकी आउने गरे ।
भागेर आएपछि उनीहरु लुक्ने काम गर्न थाले । अनि खुला रुपमा टेस्ट गर्न जान वा भन्न सकेन । त्यसकारण यस्तो अवस्थामा एकदमै सतर्कता अपनाउनु पर्छ । जस्तो ः थाइल्याण्डमा एचआईभी फैलिएपछि मानिसले सुरुमा के सोच्यो भने मानिस कण्डम लगाएर सेक्स वर्करकोमा जान्छ । यदी कण्डम नै व्याण्ड गर्दियो भने मानिस डरले जादैन भन्ने भएर कण्डममा रेस्टिक्सन थियो । त्यो कदमले झन बढी मानिसहरु एचआईभी संक्रमित देखियो । मानिसहरु जाने नै रहेछ जे भएपनि भनेर रेड लाइट एरिया छुट्याउने देखि अत्यधिक मात्रामा कण्डमको प्रमोसन भयो ।
रेन्टुरेन्टकै नाम कण्डम एण्ड क्यावेज राख्नेदेखि सांसदलाई नै मिस्टर कण्डम भनेर चिन्ने अवस्थाको प्रचार प्रसार गरेर यो पार्ट अफ डेली लाइफ जस्तो बनाउ भनेर मानिसमा भएको संकोच हटाए पछि ८५ प्रतिशत एचआईभि संक्रमण घटेर १५ प्रतिशतमा झरेको थियो । ड्र्ग यूजरहरुको त्यस्तै भएको थियो । पहिले ड्रग यूजरले सिरिन्ज माग्दथे । सिरिन्ज शेयर गरेर धेरै एचआईभी सर्यो । पछि सिरिन्ज इजिली पाइन थालेपछि र प्रयोग भएको सिरिन्ज एक्सचेन्ज कार्यक्रम राखि दिएपछि त्यो पनि घटेर गयो । यसको म्यासेज के हो भने जो मान्छे भनरेवल छ , ती मानिसहरुसँग हामीले समयमै खुला कुरा गरेर त्यो समस्यालाई समाधान गर्यो भनेदेखि यस्तो भाइरल रोग नियन्त्रण गर्न सजिलो हुन्छ ।
नेपाल सरकारले अपनाइरहेको र्यापिट डाइग्नोस्टिक टेस्ट ९आरडिटि० टेस्टको औचित्य थिएन । यसले अर्लि स्टेजमा हेल्प गर्छ । आरडिटि अहिलेका इन्फेक्सन देखाउने भन्दा पनि हिजो इन्फेक्सन थियो कि थिएन भनेर देखाउने हो । जुन देशमा इपिडेमिक प्रारम्भिक अवस्थामा भएको बेला हिजो थियो कि थिएन भनेर चेकजाच गर्नु भन्दा अहिले चाहि कसलाई छ भनेर एक्टिभ केस डिटेक्ट गर्नु पर्ने जरुरी छ । त्यो काम आरडिटिले गर्दैन । त्यहाँ आरडिटि गरेर निगेटिभ वा पोजेटिभ गरेपनि फेरी पिसिआर नै गर्नुपर्छ । आरडिटिमा गर्न खर्च पिसिआरमा लगाएको भए बढी उत्पादनशील हुन्छ । तैपनि , कोरोना नियन्त्रण गर्न ट्र्ेस गर्ने, टेस्ट गर्ने, ट््रयाक गर्ने महत्वपुर्ण छ ।
भारत र बाहिर भएका नेपालीहरुलाई नेपाल आउने मानिसलाई व्यवस्थित ढंगले आउने वातावरण मिलाएर उनीहरुलाई राम्रो सँग चेक, क्वारेन्टाइन र रिहाविलिटेसनको जुन तीन वटा प्रोसेस छ , त्यो गर्यो भने हामीले डिल गर्न सक्छांै । नत्र, म त के देख्छु भने विश्व स्वास्थ्य संगठनले अल्पविकसित मुलुकमा यसको वेभ अलि पछि आउँछ र यो झन सिरियस हुन्छ भनेर अनुमान गरेको छ । मलाई लाग्छ, नेपालमा कुनै हदसम्म समुदाय स्तरमै फैलिसकेको छ । नेपालमा कोरोनाको स्थितिे सोचे भन्दा बढी सिरियस भए जस्तो लाग्छ मलाई पव्लिक हेल्थको विद्यार्थीको नाताले ।
अहिले सवैलाई घरमा बस्नु भनिएको छ । आइसोलेसनले कति प्रभाव पार्न सक्छ र? अहिले अलिकति परिवर्तन भएको छ । यसमा पनि विवाद छ । स्कटल्याण्ड र वेल्सले स्टे होम भनिरहेको छ भने यहाँ स्टे अलर्ट भनिएको छ । अहिलेसम्म देखिएको प्रभावकारीता भनेको मानिसको कन्ट्याक्ट कम गराउने हो । आइृसोलेसन र सामाजिक दुरी नै महत्वपुर्ण हो । मेरो विचारमा त्यसलाई नै प्राथमिकतामा राख्नु पर्छ । जर्मनी र साउथ कोरियाको उदाहरण हेर्ने हो भने दक्षिण कोरियाले खोलेका नाइट क्वलबाट संक्रमण फैलियो । त्यो कारण अहिले फेरी बन्द गर्यो । यो एकदम महत्वपूर्ण छ ।
विकसित र स्वास्थ्य पूर्वाधार राम्रो भएको ठानिएको देशहरुमा पनि मृत्यूदर निकै उच्च देखिन्छ । के कारण हो र? रोग लागि सकेपछि अस्पतालमा लगेर जति सुकै राम्रो टेक्नोलोजि भएको ठाउँमा राखेपनि मेकानिकल भेन्टिलेटरमा राखेपछि मानिसको बाच्ने रेट भनेको ५० प्रतिशत मात्र हो । १०० जना मेकानिकल भेन्टिलेटरमा राख्दा ५० जना मात्र बाच्ने गरेका छन । अझ यो बृद्धबृद्धाहरुमा कोमर्विडिटी हुनेमा आउटकम झन नराम्रो छ । वयस्कमा आउटकम राम्रो छ । यो रोगको नेचरले नै धेरै मानिसलाई असर गरेको छ ।
नेपाल जस्तो मुलुकहरुका लागि जनस्वास्थ्यमा लगानी बढाउन किन जरुरी छ र? यसले स्पष्ट रुपमा देखाई दियो । सार्वजनिक स्वास्थ्यमा सुविधा भएको भए, समयमा ट्रेस, ट्राक र टेस्ट गर्ने अवस्था रहिदिएको भए, कतिपय रोगहरु यस्ता हुन्छन प्रिभेन्सन इज बेटर दैेन केओर पनि भनिन्छ । अर्को कुरा सार्वजनिक स्वास्थ्यको लगानी चाहिं दीर्घकालिन फाइदा धेरै कुराले हुन्छ । अहिले पनि बेलायत सरकारले गएको १० बर्षमा हेल्थ एण्ड केयरको लगानी घटाएको रहेछ । त्यसले गर्दा यो अवस्था आएको हो भनेर एउटा मिटिङ तथ्यांक केलाउदा थाहा भयो ।
हाम्रो जस्तो देशमा पनि र विकसित देशमा पनि राम्रो स्वास्थ्य सेवाको मेकानिज्म छ । त्यहाँ सावधानी अपनाउने, शिक्षित गर्ने र ट्र्याक गर्ने कुरा, ट्र्रेसिङ गर्ने कुरा, जुन पनि रोग व्यवस्थापनमा जे कुरा चाहिन्छ त्यो सार्वजनिक स्वास्थ्य राम्रो भएको देशमा समयमा व्यवस्थापन गरेको छ । आर्थिक अवस्था राम्रो नभएपनि राम्रो सार्वजनिक स्वास्थ्य सेवा, मेकानिज्म विकास गरेको छ भने रोग फैलिने रोक्ने गरेको छ । रोग फैलिन रोकेपछि अस्पताल जाने कम हुन्छन । अस्पताल जाने कम भएपछि मृत्यूदर कम हुन्छ । त्यसैले सार्वजनिक स्वास्थ्यको इन्टरभेन्सन नै महत्वपूर्ण रहेछ ।